.png)
Tabelalarda Harf Yüksekliği ve Okunurluğu Ölçüleri Nasıl Olmalı?
Harflerin büyüklüğü uzaktan da rahat algılanacak bir biçimde seçilmelidir. Her harf karakterinin (fontun) büyüklüğü (puntosu), okunurluk oranına göre değişir ancak kural olarak her 100 feet (31 M) için 3 inç (7.62 cm) harf yüksekliği, alt sınır olarak kabul edilir.
Bilinçli olmadan süslü harf karakterleri kullanmak tehlikelidir. En basit karakter en kolay okunabilendir. Şerifli karakterler Sans serif (serifsiz) karakterlere göre daha rahat okunur. Dolu boş dengesi iyi ayarlanmış kalın (bold) karakterlerde rahat okunur. Eğik (italik) yazılmış kelimelere göre etkileri daha yüksektir. Ancak devamlı kullanılması dikkat dağıtıcı 17 olabilir (Erdinç, 1998,s:51).
Etkili tipografi mantık ve sezginin bileşimidir. Mantık ve sezgi görüntü ve söz arasındaki dengenin kurulması ile sağlanır (Becer, 2000, s:185). Her yazı karakterinin punto değeri farklıdır. Örneğin x yüksekliğindeki “Helvetica” aynı yükseklikteki “gramond”dan daha büyük görünmekte ve yer kaplamaktadır. Tasarımcı tipografinin bu değişken ölçüsünü göz önüne almak zorundadır (Becer, 2000, s:181). .
Tümü büyük yazılmış metinlere oranla büyük, küçük harflerin birlikte kullanılması algılamayı kolaylaştırır ve hızlandırır. Tümü büyük yazılmış metinlerin algılanması %15 daha yavaş olur. Çünkü gözlerimiz kitap dizgisine alışıktır ve kelimeleri blok olarak okur. Oysa tamamı büyük harflerle yazılmış bir cümlede kelimeler blok olarak değil tek tek harflere dikkat edilerek okunur. Bu nedenle kitap dizgisiyle yazılmış bir cümleyi okumak daha kolaydır. Ayrıca panoda daha estetik bir görüntü sağlar(Erdinç, 1998, s:50)
Büyük harflerin daha çok yüksekliğe sahip olması daha okunaklı olduğu düşüncesi hakimdir. Ancak yapılan çalışmalarda tamamen büyük harflerle yazılan kelimelerin küçük harflere nazaran daha az okunabilir olduğuna dair genel bir sonuç çıkar. Akıcı bir okuma, her bir harfin tek tek tanınmasına değil, bütün kelime ve kelime gruplarının tamamına bağlıdır. Eşit uzunluktaki kelimeler karşılaştırıldığında, küçük harflerin büyük harflere nazaran daha okunaklı olduğu, fakat harf yükseklikleri karşılaştırıldığında büyük harflerin daha okunaklı olduğu CIE 74 (1988) raporunda belirtilmiştir (Rennilson, Schell, 1988).
Çizgi kalınlığı ve kalınlığın yüksekliğe oranı önemli bir faktördür. Bu oran yaklaşık 1/6 ile 1/10 arasında olmalıdır. Siyah fon üzerine beyaz harfler, beyaz üzerine siyah harflere nazaran daha ince çizgi kalınlığına sahip olmalı ve daha geniş aralıklı olmalıdır. Çünkü çizgi kalınlığı, olduğundan daha büyük ve harf aralıkları daha dar görünür. Bu durum harf etkileşimi nedeniyle okunabilirliği küçük miktarda azaltabilir (Rennilson, Schell, 1988).
Harf yüksekliği ve kalınlığı bu iki oran bir harfin boyutsal özelliğini tanımlarken kullanılır. Yükseklik ya da kalınlık oranları ile harfin tüm kalınlığı saptanır. Bulunan bu oran verilen bir harf sitili içinde yerleştirilir. Genellikle yüksek ya da kenar kalınlık oranları 6:1 den 8:1'e kadar beyaz zeminde siyah harfler için yeterlidir. 8:1 den 10:1'e kadar siyah zeminde beyaz harfler için yeterlidir (Sanders, McCormic, 1987).
Bir işaret sisteminde kullanıcıların bilgiye doğru bir şekilde ulaşabilmeleri için uygulanan yazı karakterinin okunabilir büyüklükte olması gerekmektedir. Örneğin hareket eden bir arabadan okunabilen harf büyüklüğü, duran ya da park halindeki bir araçtan okunabilenden büyüktür. Arabanın hızı arttıkça, okunabilen harf büyüklüğü de artmaktadır (Department of Veterans Affairs, 2005, s.2).
Okunabilir bir işaret sistemi için gerekli olan harf büyüklüğünün "mm" cinsinden değerinin okuma uzaklığına bağlı olarak değişimi aşağıdaki tablodaki gibidir(Machado, 1994, s.36). (Bkz. Görüntü 37.)
Okunabilir bir yazı sistemi için gerekli olan öğelerden biri de uygun harf boşluklarıdır. Sözcük içinde harf boşlukları az olduğunda sözcüğü algılamak zorlaşır, harfler birbirine karıştırılabilir ve okunaklık azalır. Harf boşlukları çok olduğunda ise kelimeleri gruplamak zorlaşmaktadır. Harf boşlukları tasarımda elde edilmek istenilen etkiye göre ayarlanabilir.
Mesajın okunabilirliği üzerinde harfler arasındaki mesafenin büyük bir etkisi vardır. Yakın aralıklı harfler kısmen daha mesafeli harflere göre daha düşük okunabilirliğe sahiptir. İki harf arasındaki gerekli boşluk harflerin stiliyle ilişkilidir. Harf boşlukları bilgisayarların yetenekleri ve harflerin biçimlerine göre harf boşluğu yapan kelime dizileri sayesinde olumlu seviyede gelişmiştir.
Bir şeyi tanımlamak için o şeyin karşıtına ihtiyaç vardır. Örneğin büyük kavramı, küçük kavramıyla birlikte bir anlam kazanır. Konstrast olarak da adlandırılan karşıtlık ne kadar çok olursa karşılaştırılanlar arasındaki fark da o kadar büyük olur. Tasarımda rengin vurgusunu arttırmanın en pratik yolu karşıtlığı arttırmaktır. Bunu sağlamak için açık renk ve koyu renk zıtlığı kullanılabilir
Arka fon ile harfler arasında iyi bir kontrast olduğunda işaretlerin okunabilirliği daha kolay olacaktır. Kontrastın azalması okunabilirliği de azaltmaktadır. En yüksek kontrast beyaz zemin üzerine siyah harfler ya da siyah zemin üzerine beyaz harflerle sağlanır (Rennilson, Schell, 1988). İşaretlerin arka fonlarının renklendirildiğinde kontrast daha karmaşık olur. Renkli arka fon parlaklık kontrastını azaltır. Örneğin, yeşil zemin üzerine beyaz harfler, siyah zemin üzerine beyaz harflere nazaran daha az parlaklık kontrastına sahiptir. Çünkü yeşil siyahtan daha fazla ışık yansıtır. Eğer renkli olarak iyi bir okunabilirlik isteniyorsa, koyu mavi üzerine siyah, kırmızı üzerine siyah ya da sarı üzerine beyaz gibi renk kombinasyonlarından kaçınılmalıdır.
Dış Mekanda Görsel Bildirişim Elemanlarının Font Tasarımı --Seval SAĞLAM -2011
